“Genealogical Gossip or Various bits of the History of our Father’s & Mother’s family thrown together”
Την ίδια ακριβώς εποχή, ο Κωνσταντίνος Καβάφης εργάζεται σε ένα αντίστοιχο πόνημα στην Κωνσταντινούπολη. Το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S02-F25-SF002-0002 (1136), https://cavafy.onassis.org/el/object/genealogical-gossip-or/, έχει τίτλο “Genealogical Gossip or Various bits of the History of our Father’s & Mother’s family thrown together” (σε πρόχειρη απόδοση: «Γενεαλογικό Κουτσομπολιό ή Διάφορα κομμάτια της Ιστορίας της οικογένειας του Πατέρα και της Μητέρας μας ριγμένα μαζί») και φέρει την ημερομηνία 5 Μαΐου 1883 σημειωμένη στο πρώτο φύλλο (Λήψη 1). Στο πίσω μέρος του πρώτου φύλλου, ο ποιητής αφιερώνει το κείμενό του περί «γενεαλογικών κουτσομπολιών», «στον πολύ αγαπημένο και αξιοσέβαστο αδελφό» του, Τζων.
Το κείμενο αυτό μας μεταφέρει ποικίλες πληροφορίες για τις οικογένειες Καβάφη και Φωτιάδη, τις οποίες ο ποιητής μαθαίνει από τους συγγενείς του και προσπαθεί –με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία– να εξακριβώσει.
Όπως σημειώνει η Κ. Γκίκα, «περαιτέρω πληροφορίες για την οικογένεια του πατέρα του παρέχονται από τη θεία του, Ροξάνδρα Πλέσσου. Αντίθετα, όλα τα έγγραφα που θα μπορούσαν να του φανούν χρήσιμα στην ιστορία των Φωτιάδηδων κάηκαν σε πυρκαγιά του 1870. Οι πληροφορίες παρέχονται προφορικά από τον παππού Φωτιάδη.» 1
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον συντάκτη του κειμένου παρουσιάζει η υψηλή καταγωγή των δύο οίκων, με συνδέσεις σε σημαντικές φαναριώτικες οικογένειες της Κωνσταντινούπολης. Στην πρώτη σελίδα του κυρίως κειμένου (Λήψη 3), διαβάζουμε (σε απόδοση από τα αγγλικά): «Η γιαγιά μας, από την πλευρά του πατέρα, η προαναφερθείσα Φεβρωνία, ανήκε σε έναν παλαιό φαναριώτικο οίκο». Ανάλογες πληροφορίες αναφέρονται και για την οικογένεια Φωτιάδη, με ειδική μνεία σε μερικούς από τους σημαντικότερους προγόνους του οίκου, λόγιους, εκπροσώπους της Εκκλησίας και αξιωματούχους της Πύλης. Το «γενεαλογικό κουτσομπολιό» κλείνει με μία ανεπιβεβαίωτη πληροφορία, την οποία ο ποιητής διασώζει, παρότι σημειώνει τις επιφυλάξεις του (Λήψη 12).
“The Cavafy’s pedigree, tracing back the family’s origin to the emperors of the house of Ducas, I have left out it belonging rather to the region of tradition than of fact.”
Σε ελεύθερη απόδοση:
«Άφησα εκτός το γενεαλογικό δέντρο των Καβάφηδων, που ανιχνεύει την καταγωγή της οικογένειας στον αυτοκρατορικό οίκο Δούκα, καθώς αυτό ανήκει μάλλον στη σφαίρα του θρύλου, παρά στην πραγματικότητα».
Απορρίπτοντας πληροφορίες και διατυπώνοντας απορίες, ο Καβάφης καλείται να λειτουργήσει όπως ένας βιογράφος ή ιστορικός, που θα πρέπει να ελέγξει τις πηγές του και να αποκλείσει ορισμένα στοιχεία ως ανακριβή. Η σύνταξη των γενεαλογικών σημειώσεων θεματοποιεί ακριβώς αυτή τη διαδικασία, η οποία συνδέεται και με την ποιητική δραστηριότητα του Καβάφη, και συγκεκριμένα με τη μέθοδο σύνθεσης των ιστορικών του ποιημάτων.
1 Γκίκα, ό.π., σ. 23.