Περιγραφή θέματος

• 

  Γενικά

  • Ανακοινώσεις Φόρουμ
• 

  Αντικείμενο

  
  

  
  

  • Στο Μάθημα 6, θα εξετάσουμε σχολαστικά τη διαδικασία της σύνθεσης και της επεξεργασίας των καβαφικών κειμένων, όπως αυτή αποκαλύπτεται μέσα από το αρχείο του ποιητή. Παρατηρώντας τις χειρόγραφες σημειώσεις του Καβάφη και αντιπαραβάλλοντας τις πολλαπλές εκδοχές ποιημάτων που σώζονται σε χειρόγραφα σχεδιάσματα, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τη μακρά και ενίοτε επίπονη διαδικασία της ποιητικής σύνθεσης. Παράλληλα, θα αναφερθούμε σε ποιήματα που παρέμειναν αδημοσίευτα στη διάρκεια της ζωής του Καβάφη, εξετάζοντας τον τρόπο κατηγοριοποίησης, διαχείρισης και αρχειοθέτησης του καβαφικού έργου από τον ίδιο τον ποιητή. Στο πλαίσιο αυτό, θα αναφερθούμε επίσης σε τεκμήρια που φωτίζουν την οργάνωση του ποιητικού έργου του Καβάφη, όπως είναι οι χρονολογικοί και θεματικοί κατάλογοι ποιημάτων που συνέτασσε και οι οποίοι σώζονται στο αρχείο του. Αντιμετωπίζοντας το αρχείο ως το εργαστήριο του ποιητή, θα επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε τα στάδια της ποιητικής σύνθεσης αλλά και της καλλιτεχνικής εξέλιξης του Καβάφη.

    
    

• 

  Κεντρικά ερωτήματα

  
  

  
  

  • Στο πλαίσιο του παρόντος μαθήματος, θα μας απασχολήσουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα ερωτήματα:

    
    

    • Σε ποιες κατηγορίες εμπίπτουν οι σημειώσεις του ποιητή που σώζονται στο αρχείο του;

    • Πώς σχετίζονται οι σημειώσεις του ποιητή με τη διαδικασία σύνθεσης του έργου του;

    • Ποιες επεξεργασίες υφίσταται ένα εν εξελίξει έργο (διαγραφές, προσθήκες, αλλαγή τίτλων κ.ά.);

    • Τι πληροφορίες μάς δίνει το αρχείο του ποιητή για τα ποιήματα που ο ίδιος ήθελε να κρατήσει αφανή και για τους περιορισμούς που άσκησε στην κυκλοφορία του έργου του;

    • Πώς σχετίζεται η πρακτική της «απόκρυψης» ποιημάτων με την καλλιτεχνική εξέλιξη του Καβάφη;

• 

  Εισαγωγή

  
  

  
  

  • Στην αρχαία ελληνική μυθολογία γίνεται συχνά αναφορά στις Μούσες, τις εννέα μυθικές θεότητες που αποτελούσαν προστάτιδες των Καλών Τεχνών. Στο έργο του, Θεογονία, ο Ησίοδος περιγράφει τη συνάντησή του με τις Μούσες, στις οποίες και χρωστά την έμπνευσή του.¹ Για πολλούς αιώνες, και ιδιαίτερα στο καλλιτεχνικό ρεύμα του ρομαντισμού που άνθισε τον 18ο και 19ο αιώνα, κυριάρχησε η αντίληψη πως το καλλιτεχνικό έργο είναι απόρροια μιας ατομικής ιδιοφυΐας, του καλλιτέχνη.² Με βάση το συναίσθημα και τη μεταφυσικά προσδιορισμένη έμπνευση, ο καλλιτέχνης δημιουργεί αβίαστα, είτε πρόκειται για ποίημα είτε για μουσική είτε ακόμη και για εικαστικό έργο. Στη σύγχρονη φιλολογία, ωστόσο, και μέσα από την ενδελεχή μελέτη ποικίλων πηγών (τεκμήρια σε αρχεία καλλιτεχνών, αλληλογραφίες, δεδομένα γύρω από το ιστορικό πλαίσιο της δημιουργίας των έργων κ.ά.), αναγνωρίζουμε ότι η παραγωγή ενός καλλιτεχνικού έργου αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων και συνιστά μια επίπονη διανοητική διαδικασία.

    
    

    Ήδη, στο Μάθημα 5 έγινε σαφές ότι η βιβλιοθήκη του Καβάφη και οι αναγνωστικές του προτιμήσεις διαμόρφωσαν εν πολλοίς την καλλιτεχνική και πνευματική του ιδιοσυγκρασία, καθώς ο αναγνωστικός αυτός πλούτος συχνά διοχετεύτηκε και στο λογοτεχνικό του έργο. Στο μάθημα αυτό, θα διερευνήσουμε τα ποικίλα στάδια της δημιουργίας ενός καβαφικού ποιήματος, εκκινώντας από τις ιδιόχειρες σημειώσεις του ποιητή και καταλήγοντας στα πολλαπλά σχεδιάσματα και στις εναλλακτικές μορφές αρκετών έργων του. Το αρχειακό υλικό που θα διατρέξουμε μάς αποκαλύπτει έναν ποιητή που εργάζεται συστηματικά, αρχειοθετεί, ξαναδιαβάζει και κατηγοριοποιεί το έργο του –καθώς το συνθέτει–, ενώ επιστρέφει συχνά στα ποιήματά του, ακόμα και ύστερα από την αρχική τους δημοσίευση, με διορθώσεις, διαγραφές ή προσθήκες.

    
    

    Αναλυτικότερα, στο πρώτο μέρος του μαθήματος θα εξεταστούν τα ποικίλα είδη σημειώσεων που κρατά ο Καβάφης, γύρω από ζητήματα που αφορούν τη γλωσσική έκφραση, τη λογοτεχνική δημιουργία αλλά και την ιστορική ακρίβεια. Πρόκειται για θέματα που επανέρχονται στις σημειώσεις εργασίας του ποιητή αλλά και στα σχόλια του ίδιου γύρω από το έργο του.

    
    

    Έχοντας μελετήσει το πλούσιο corpus των σημειώσεων, που σώζονται στο αρχείο, θα εξετάσουμε στη συνέχεια τα προσχέδια καβαφικών ποιημάτων, τις πολλαπλές μορφές και τις εκάστοτε παραλλαγές τους. Εκκινώντας από τα χειρόγραφα σχεδιάσματα, θα εξοικειωθούμε με τις πρακτικές αναθεώρησης, παρασιώπησης ή και επαναγραφής ποιημάτων, μέσω των οποίων ο ποιητής αποδέχεται και εντάσσει, σε βελτιωμένη μορφή, ή απορρίπτει οριστικά διάφορες συνθέσεις του από τον κύριο κορμό του έργου του. Θα διαπιστώσουμε έτσι ότι, όπως μαρτυρούν τα χειρόγραφα ίχνη στο αρχείο, η γέννηση ενός καβαφικού ποιήματος δεν είναι το αβίαστο αποτέλεσμα μιας αποκαλυπτικής συνάντησης του ποιητή με τη Μούσα, αλλά προϊόν συνεχούς, μεθοδικής και επίπονης πνευματικής εργασίας.

    
    

    Συναφής με τα παραπάνω είναι και η τρίτη υποενότητα του μαθήματος, στην οποία σχολιάζονται οι εκδοτικές τύχες των καβαφικών ποιημάτων, στη διάρκεια της ζωής του ποιητή. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξετάσουμε ποιητικές συνθέσεις που παρέμειναν ατελείς, ποιήματα που ο Καβάφης επέλεξε να μη δημοσιεύσει ή και δημοσιευμένα ποιήματα που κατόπιν απέκλεισε από το κυρίως σώμα του έργου του. Μέσα από τα χειρόγραφα των ποιημάτων αυτών, θα εξοικειωθούμε με τα στάδια της ποιητικής σύνθεσης, καθώς και με τις πρακτικές ταξινόμησης και οργάνωσης του καβαφικού έργου από τον ίδιο τον παραγωγό του.

    
    

    
    

    
    

    1 Μπορείτε να δείτε το κείμενο του Ησιόδου (πρωτότυπο και μεταφρασμένο από τον Δ. Ν. Μαρωνίτη) εδώ: https://bit.ly/3oQv0Uh.

    2 Πρβλ. Μ.H. Abrams, Ο καθρέφτης και το φως: Ρομαντική θεωρία και κριτική παράδοση, μτφρ. A. Μπερλής, Κριτική, Αθήνα 2001.

    
    

• 

  Ενότητα 1: Σημειώσεις του ποιητή

  
  

  
  

  • Σημειώσεις για γλωσσικά θέματα Σελίδα
  • Σημειώσεις λογοτεχνικού χαρακτήρα Σελίδα
  • Σημειώσεις για ιστορικά θέματα Σελίδα
  • Σημειώσεις εργασίας Σελίδα
  • Δραστηριότητα 1 Σελίδα
• 

  Ενότητα 2: Χειρόγραφα ποιημάτων

  
  

  
  

  • Το πλούσιο corpus σημειώσεων που έχει εντοπιστεί στο αρχείο του Καβάφη φωτίζει τις αναγνωστικές του συνήθειες, ενώ παράλληλα προσφέρει την αφετηρία για να κατανοήσει κανείς τη σύνθετη διαδικασία της παραγωγής του ποιητικού του έργου. Η διαδικασία της καβαφικής σύνθεσης δεν είναι γραμμική, αλλά εμπεριέχει πολλά και διαφορετικά στάδια γραφής. Τα σχεδιάσματα αποκαλύπτουν τη συναρπαστική διαδρομή της διαμόρφωσης του οριστικού κειμένου, μέσα από τον διαρκή δοκιμαστικό επανασχεδιασμό στίχων, στροφών αλλά και τίτλων των ποιημάτων.

    
    

  • Σχεδιάσματα και πολλαπλές μορφές ποιημάτων Σελίδα
  • Χρονολογικοί και θεματικοί κατάλογοι ποιημάτων Σελίδα
  • Δραστηριότητα 2 Σελίδα
• 

  Ενότητα 3: Αδημοσίευτα ποιήματα (Κρυμμένα, Ατελή)

  
  

  
  

  • Το αρχείο ενός ποιητή αποτελεί ένα σύνθετο σώμα κειμένων, μέσα από το οποίο αποκτούμε πρόσβαση στις φωνές, αλλά και στις σιωπές ή στα κενά της εργοβιογραφίας του. Στο αρχείο του Κ. Π. Καβάφη συναντάμε αρκετά ποιήματα που ο ίδιος θέλησε να μείνουν στην αφάνεια και τα οποία δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατό του. Οι λόγοι αυτής της απόκρυψης μπορούν κατά περίπτωση να αποδοθούν στη χαμηλότερη καλλιτεχνική αξία που ίσως να προσέδιδε στα συγκεκριμένα κείμενα ο ποιητής, στον βαθμό ολοκλήρωσής τους, στο τολμηρό τους περιεχόμενο ή και σε παραμέτρους που αφορούν την προσωπική του ζωή.

     Όπως γνωρίζουμε, το κύριο σώμα των ποιημάτων του Καβάφη αποτελείται από τα 154 «αναγνωρισμένα» ποιήματα, δίπλα στα οποία συνυπάρχουν πλέον τα ποιήματα που είναι γνωστά ως Κρυμμένα, Αποκηρυγμένα και Ατελή.

    Παλίμψηστη γραφή

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

    Όπως σημειώνει η Λίζυ Τσιριμώκου: «Ο σημερινός αναγνώστης, έχοντας το προνόμιο να συνδυάσει τα ποιήματα του λεγόμενου καβαφικού κανόνα με τα Ανέκδοτα, τα Αποκηρυγμένα, τα Κρυμμένα, τα Ατελή, τα σημειώματα ποιητικής, τα πεζά και άλλα “αρχειακά” κείμενα, μπορεί άνετα να μιλά για παλίμψηστη γραφή που αρτιώνεται σχεδιάζοντας, συμπληρώνοντας, προσθαφαιρώντας, αλλάζοντας συνεχώς και ανεπαισθήτως (ή όχι) λεπτομέρειες και καθέκαστα».³

    Οι κατηγορίες αυτές δεν υπαγορεύτηκαν από τον ποιητή, αλλά προέκυψαν από μελετητές του έργου του, οι οποίοι δοκίμασαν να ανασύρουν τα αποσιωπημένα ποιήματα του ποιητή, να τα καταστήσουν γνωστά στο ευρύ κοινό εκδίδοντάς τα και ενίοτε να τα ανασυνθέσουν. Οι περισσότερες από τις παραπάνω ονομασίες, που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες ταξινομικές κατηγορίες, έχουν αποδοθεί από τον Γ. Π. Σαββίδη, ο οποίος και εξέδωσε πολλά από τα παραπάνω ποιήματα. Μάλιστα, ορισμένες ομάδες ποιημάτων μετονομάστηκαν στην πορεία και άλλαξαν κατηγοριοποίηση, γεγονός το οποίο πιστοποιεί τη συμβολή του Σαββίδη στον τρόπο που προσλαμβάνεται σήμερα ο καβαφικός Κανόνας και οι διάφορες κατηγορίες καβαφικών ποιημάτων (π.χ. τα ποιήματα που εκδόθηκαν ως Κρυμμένα το 1983 είχαν εκδοθεί αρχικά ως Ανέκδοτα).⁴ Τέλος, τα Ατελή ποιήματα του Καβάφη έγιναν γνωστά μόλις το 1994, χάρη στην έκδοση της R. Lvagnini.⁵

    Από την εισαγωγή των Ανέκδοτων (1968)

    ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

    Δείτε ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του Γ. Π. Σαββίδη στον τόμο των Ανέκδοτων ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη:

    «Το κύριο σώμα της καβαφικής ποίησης ξέρουμε πως αποτελείται από 153 συνθέσεις, δημοσιευμένες και συσσωματωμένες από τον ποιητή, από το 1897 έως το 1932. Σε αυτές, έχει επικρατήσει να προσθέτουμε το “Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας”, που ο ίδιος δεν πρόλαβε να το τυπώσει, αλλά δημοσιεύτηκε στη μεταθανάτια πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των Ποιημάτων (1935). Πέρα από τούτα τα 154 ποιήματα, υπάρχουν και τα λεγόμενα “αποκηρυγμένα”, δηλαδή 24 στιχουργήματα που ο Καβάφης δημοσίεψε από το 1886 έως το 1898, και που αργότερα τα αποκήρυξε ρητά. Έτσι, το σύνολο των ποιημάτων των δημοσιευμένων από τον ίδιο, φτάνει τα 177.

    Ανέκδοτα ποιήματά του (εκτός από το “Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας”) παρουσιάστηκαν σποραδικά, 13 όλα-όλα, από το 1948 έως το 1966. Από αυτά, μόνο 5 προέρχονταν από το Αρχείο Καβάφη, ενώ τα άλλα 8 είχαν σωθεί σε χέρια φίλων ή συγγενών του ποιητή. Τούτα τα 13 ποιήματα, μαζί με άλλα 62 εντελώς ανέκδοτα (όλα προερχόμενα από το Αρχείο), παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά συγκεντρωμένα και καταταγμένα χρονολογικά. Το πρωιμότερο χρονολογημένο είναι του 1882, και το πιο όψιμο, του 1923 […].»⁶

    Όπως είναι αναμενόμενο, οι κατηγορίες αυτές αμφισβητήθηκαν συχνά από φιλολόγους και κριτικούς που πρότειναν διαφορετικούς ορισμούς. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω κείμενο του Γ. Π. Σαββίδη σχετικά με τα «αποκηρυγμένα»:

    «[…] Γράφοντας στις Εποχές (1, Μάιος 1963, σελ. 57-58) “Για δύο νέες εκδόσεις του Καβάφη”, σημείωνα πως συμφωνούσα με την άποψη του κ. Μιχ. Περίδη, ότι τα λεγόμενα “αποκηρυγμένα” ποιήματα του Καβάφη είναι πιο σωστό να τα λέμε “εγκαταλειφθέντα”, αφού “ο Ποιητής ουδέποτε αποκήρυξε ρητά τα πρώτα του δημοσιευμένα ποιήματα, ενώ αρκετά από αυτά, είτε ξαναπλασμένα είτε σχεδόν απαράλλαχτα, τα τύπωσε δίπλα στο ώριμο έργο του”.

    Σήμερα, ένα νέο στοιχείο με υποχρεώνει να αναθεωρήσω την παραπάνω γνώμη μου και να διαφωνήσω με τον κ. Περίδη. Στην Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1964 δημοσιεύθηκαν φωτοτυπίες επιστολών του Καβάφη προς τον κ. Μάριο Βαϊάνο· σε μία από αυτές, χρονολογημένη 7 Δεκεμβρίου 1926 (σελ. 29), ο Ποιητής γράφει: “‘Οι Ταραντίνοι διασκεδάζουν’ και ‘Κτίσται’ είναι δυο παλαιά μου ποιήματα τα οποία δεν με ικανοποιούσαν, και γι' αυτό δεν τα ξανατύπωσα. Είναι αποκηρυγμένα από εμέ.” Η κατηγορηματική αυτή δήλωση δεν επιτρέπει καμμία αμφιβολία ότι πρέπει να ονομάζουμε αποκηρυγμένα όσα από τα πρώτα δημοσιευμένα ποιήματα του Καβάφη δεν ξανατυπώθηκαν αργότερα από τον ίδιο […].»⁷

    
    

    
    

    
    

    3 Λ. Τσιριμώκου, «Καβάφης και φθορά: Η κλεψύδρα που αδειάζει», Κονδυλοφόρος 14 (2015), 131.

    4 Κ. Π. Καβάφη, Ποιήματα (1896-1933) (επιμ. Γ. Π. Σαββίδης), Ίκαρος, Αθήνα 1963. Κ. Π. Καβάφη, Ανέκδοτα ποιήματα 1882-1923 (επιμ. Γ. Π. Σαββίδης), Ίκαρος, Αθήνα 1968. Κ. Π. Καβάφη, Τα αποκηρυγμένα: Ποιήματα και μεταφράσεις (1886-1898) (επιμ. Γ. Π. Σαββίδης), Ίκαρος, Αθήνα 1983. Κ. Π. Καβάφη, Κρυμμένα ποιήματα 1877;-1923 (επιμ. Γ. Π. Σαββίδης), Ίκαρος, Αθήνα 1983.

    5 Κ. Π. Καβάφη, Ατελή ποιήματα 1918-1932 (φιλ. έκδοση R.Lavagnini), Ίκαρος, Αθήνα 1994.

    6 Γ. Π. Σαββίδης, «Εισαγωγή», στο: Κ. Π. Καβάφη, Ανέκδοτα ποιήματα (1882-1923), ό.π., σ. θ΄.

    7 Γ. Π. Σαββίδης, [Τα Αποκηρυγμένα του Καβάφη], Εποχές 10 (1964), 84-85, http://www.snhell.gr/archive/content.asp?id=2216&author_id=2&page=1 .

    
    

  • Η περίπτωση των Κρυμμένων ποιημάτων Σελίδα
  • Ατελή ποιήματα Σελίδα
  • Δραστηριότητα 3 Σελίδα
  • Δραστηριότητα 4 Σελίδα
• 

  Προτάσεις για επιπλέον μελέτη

  
  

  
  

  • Κ. Π. Καβάφη, Ανέκδοτα ποιήματα 1882-1923 (επιμ. Σαββίδης Γ. Π.), Ίκαρος, Αθήνα 1968.

    Στην έκδοση αυτή, ο Γ. Π. Σαββίδης συγκεντρώνει τα περισσότερα από τα ποιήματα που ο Καβάφης επέλεξε να παραμείνουν στην αφάνεια, όσο ζούσε. Τα ποιήματα αυτά διατηρήθηκαν στο αρχείο του ποιητή και αποτελούν δείγματα της καλλιτεχνικής του εξέλιξης και ωρίμανσης. Μετά την εν λόγω έκδοση, επανεκδόθηκαν από τον ίδιο επιμελητή και συμπληρωμένα με αρκετά ακόμη, με τον τίτλο Κρυμμένα (1983).

     

    Κ. Π. Καβάφη, Ατελή ποιήματα 1918-1932 (φιλ. έκδοση Lavagnini Renata), Ίκαρος, Αθήνα 1994.

    Η έκδοση περιλαμβάνει μια σειρά ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη, τα οποία ο ποιητής δεν μπόρεσε ή δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Τα ποιήματα καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1918-1932. Η Lavagnini  παρουσιάζει όλες τους τις παραλλαγές και τις διορθώσεις, σκιαγραφώντας τα στάδια από τη γένεση του ποιήματος έως την τελική του μορφή. Τα παραπάνω πλαισιώνονται με φωτογραφίες των χειρογράφων και αναλυτικά σημειώματα της επιμελήτριας.

     

    Κ. Π. Καβάφη, Κρυμμένα ποιήματα 1877;-1923 (επιμ. Σαββίδης Γ. Π.), Ίκαρος, Αθήνα 1983.

    Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει τα παλαιότερα Ανέκδοτα, καθώς και άλλα ποιήματα που ο Καβάφης έκρυψε στο αρχείο του ή βρέθηκαν σε χαρτιά τρίτων. Ανάμεσά τους διακρίνονται ποιήματα, όπως τα «Επιτάφιον», «Δευτέρα Οδύσσεια», «Σαλώμη», «Λαγίδου φιλοξενία», τα πεζά ποιήματα «Ενδύματα», «Το Σύνταγμα της Ηδονής», «Τα πλοία», μεταφράσεις ποιημάτων από τα γαλλικά και τα αγγλικά και στιχουργήματα που γράφτηκαν εξαρχής στα αγγλικά. Η έκδοση περιλαμβάνει σημειώσεις του επιμελητή και αναλυτικά ευρετήρια.

     

    Κ. Π. Καβάφη, Ποιήματα (1896-1933) (επιμ. Σαββίδης Γ. Π.), Ίκαρος, Αθήνα 1963.

    Πρόκειται για τη συγκεντρωτική έκδοση των 154 ποιημάτων του Καβάφη από τον Γ. Π. Σαββίδη. Περιλαμβάνει επίμετρο, σημειώσεις του επιμελητή και πληροφορίες για τη σειρά της χρονολογικής δημοσίευσης των ποιημάτων.

     

    Κ. Π. Καβάφη, Τα αποκηρυγμένα: Ποιήματα και μεταφράσεις (1886-1898) (επιμ. Σαββίδης Γ. Π.), Ίκαρος, Αθήνα 1983.

    Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει πρώιμα ποιήματα, της περιόδου 1886-1898. Σε αυτό το διάστημα, ο Καβάφης γράφει 34 ποιήματα, εκ των οποίων μόνο ένα μέρος θα συμπεριληφθεί στο κυρίως σώμα του έργου του, με μικρές διορθώσεις ή ριζική αλλαγή της πρώτης μορφής. Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης πέντε έμμετρες μεταφράσεις από τα αγγλικά και τις αρχικές δημοσιευμένες μορφές τεσσάρων ποιημάτων που ξαναγράφτηκαν στην πορεία και τροποποιήθηκαν ριζικά, ώστε να ενταχθούν στο κυρίως σώμα του καβαφικού έργου: «Φωναί Γλυκείαι» («Φωνές»), «Μνήμη» («Ιωνικόν»), «Τα Βήματα των Ευμενίδων» («Τα Βήματα»), «Η κηδεία του Σαρπηδόνος».

     

    Κατσιγιάννης Αλέξανδρος, «Όταν που περνούμε στα βιβλία: Ο Κ. Π. Καβάφης και η παλαιότερη ελληνική γραμματεία», στο αφιέρωμα «Ο Καβάφης και οι εποχές του, τέσσερις ερευνητικές μικρο-ιστορίες», Ποιητική 22 (2018), 163-176.

    Το άρθρο του Αλέξανδρου Κατσιγιάννη εστιάζει στη συγκρότηση του Καβάφη ως μελετητή της παλαιότερης νεοελληνικής γραμματείας και λογοτεχνίας. Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρείται μια διερεύνηση των αναγνωστικών και φιλολογικών δραστηριοτήτων του ποιητή που αφορούν την παλαιότερη νεοελληνική και δημώδη γραμματεία.

     

    Clay Diskin, “C. P. Cavafy: The Poet in the Reader”, Journal of Modern Greek Studies 5 (1) (May 1987), 65-83.

    Στο άρθρο αυτό σκιαγραφείται το προφίλ του Καβάφη ως αναγνώστη, σε συνάρτηση με ιστορικά έργα, και κυρίως με το έργο του Gibbon. Αφού αναφερθούν κάποιες βασικές αρετές του Καβάφη ως αναγνώστη (επιμονή στη λεπτομέρεια, διασταύρωση πληροφοριών), εξετάζεται η συμβολή των ιστορικών δεδομένων σε διάφορα ποιήματα, όπως στα «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον», «Η Διάσωσις του Ιουλιανού» κ.ά.

     

    Haas Diana, «Σχόλια του Καβάφη σε ποιήματά του (Ανακοίνωση ανέκδοτου υλικού από το Αρχείο Καβάφη)», στο: Κύκλος Καβάφη, Εταιρεία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 1983, σ. 83-109.

    Το κείμενο εξετάζει μια ομάδα αρχειακών τεκμηρίων, που αφορούν σχόλια του Κ. Π. Καβάφη σε ποιήματά του («Ένας Γέρος», «Τα Παράθυρα», «Μονοτονία», «Η συνοδεία του Διονύσου» κ.ά.).

     

    Lavagnini Renata, Γύρω στον Καβάφη, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2020.

    Στο κεφάλαιο «Από το “Πτολεμαίου Καίσαρος” στο “Καισαρίων”: Στάδια δημιουργίας ενός ποιήματος» (σ. 108-134), η Renata Lavagnini διερευνά τις παραλλαγές του ποιήματος «Καισαρίων» από την πρώτη του μορφή («Πτολεμαίου Καίσαρος») έως την οριστική του εκδοχή. Η συγγραφέας σχολιάζει τις εκάστοτε τροποποιήσεις, ενώ αναφέρεται στη σημασία των ιστορικών πηγών για τη σύνθεση του ποιήματος.

• 

  Συντελεστές

  
  

  
  

  • Επιστημονικά Υπεύθυνος:

    Τάκης Καγιαλής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας,

    Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

    Εκπόνηση Εκπαιδευτικού Υλικού:

    Σοφία Ζησιμοπούλου, Φιλόλογος, Δρ., Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών

    Αγγελική Μούσιου, Φιλόλογος, Βοηθός Ερευνητικού Έργου, Αρχείο Καβάφη

    Γλωσσική Επιμέλεια:

    Βασίλης Δουβίτσας

    Συντονισμός:

    Ελεάννα Σεμιτέλου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικών Έργων, Ίδρυμα Ωνάση
    

    Μαριάννα Χριστοφή, Συντονίστρια Επικοινωνίας και Δράσεων, Αρχείο Καβάφη