Περιγραφή θέματος

  • Γενικά

  • Αντικείμενο



    • Στο Μάθημα 10 επιχειρείται η διερεύνηση των σχέσεων του Καβάφη κυρίως με Άγγλους συγγραφείς και εκδότες, μέσα από την αλληλογραφία του αλλά και τις δημοσιεύσεις μεταφρασμένων ποιημάτων του σε έντυπα του εξωτερικού. Οι διάφορες μεταφράσεις του καβαφικού έργου που σώζονται στο αρχείο θα λειτουργήσουν ως αφετηρία για να τοποθετήσουμε τον ποιητή στο πλαίσιο πνευματικών και καλλιτεχνικών δικτύων πέραν των ελληνικών, τα οποία συστήνουν τον Καβάφη, για πρώτη φορά, σε διεθνές κοινό.


  • Κεντρικά ερωτήματα



    • Στο πλαίσιο του παρόντος μαθήματος, θα μας απασχολήσουν μεταξύ άλλων τα παρακάτω ερωτήματα:


      • Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες πρόσληψης του καβαφικού έργου στον αγγλόφωνο κόσμο, όσο ο ποιητής βρίσκεται εν ζωή;

      • Ποια ίχνη σχέσεων με ξένους ομότεχνους του Καβάφη εντοπίζουμε στο αρχείο του;

      • Με ποιους τρόπους συνέβαλαν οι σχέσεις αυτές στην ευρύτερη διάδοση του καβαφικού έργου σε διεθνή ακροατήρια;

      • Ποιες είναι οι πρώτες μεταφράσεις του καβαφικού έργου στην αγγλική γλώσσα;


  • Εισαγωγή



    • Στο Μάθημα 10, θα ασχοληθούμε με την προβολή και την πρόσληψη του καβαφικού έργου στον αγγλόφωνο κόσμο, ενόσω ο ποιητής βρισκόταν εν ζωή. Θα διερευνήσουμε τις σχέσεις του Καβάφη με ξένους λογοτέχνες, εκδότες και ανθρώπους των γραμμάτων μέσα από την αλληλογραφία του ποιητή.


      Στο πλαίσιο αυτής της διερεύνησης, θα επικεντρωθούμε στην επιστολική φιλία του Καβάφη με τον E. M. Forster και θα εξερευνήσουμε το δίκτυο που αναπτύσσεται στον αγγλοσαξονικό κόσμο με κεντρικό μοχλό τον Βρετανό λογοτέχνη. Μέσα από την αλληλογραφία των δύο λογοτεχνών και άλλα τεκμήρια του αρχείου, θα ιχνηλατήσουμε ορισμένες από τις πρώτες δημοσιεύσεις καβαφικών ποιημάτων σε βρετανικά έντυπα αλλά και την πρώτη απόπειρα για μια συγκεντρωτική έκδοση καβαφικών ποιημάτων στα αγγλικά.


      Παράλληλα, θα μελετηθούν διαφορετικές μεταφράσεις του καβαφικού έργου που σώζονται στο αρχείο αλλά και η σχέση τους με τις πρώτες δημοσιεύσεις καβαφικών ποιημάτων στα αγγλικά. Τέλος, θα στραφούμε στη Βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη, αναζητώντας ίχνη των σχέσεων του Αλεξανδρινού με τη διεθνή λογοτεχνική σκηνή. Οι σχέσεις αυτές μπορούν να ανασυσταθούν από περικειμενικά στοιχεία των βιβλίων που είχε στην κατοχή του ο ποιητής και, συγκεκριμένα, μέσα από χειρόγραφες αφιερώσεις των δωρητών των βιβλίων στον Καβάφη.



  • Ενότητα 1: Σχέσεις του Καβάφη με Βρετανούς συγγραφείς



  • Ενότητα 2: Αγγλικές μεταφράσεις του καβαφικού έργου έως και το 1933



  • Ενότητα 3: Ίχνη της διεθνούς απήχησης του Καβάφη στη βιβλιοθήκη του ποιητή



    • Παραπάνω εξετάσαμε ορισμένα παραδείγματα από τη διάχυση του καβαφικού έργου στο αγγλόφωνο κοινό, την εποχή που ο ποιητής βρισκόταν ακόμα στη ζωή. Ασχοληθήκαμε κυρίως με το δίκτυο που δημιουργήθηκε γύρω από την καβαφική ποίηση, μέσω του E. M. Forster, με τον οποίο, όπως είδαμε, ο Καβάφης αλληλογραφούσε για μεγάλο διάστημα.


      Έχοντας εξετάσει τεκμήρια από την αλληλογραφία και τις σημειώσεις του ποιητή, καθώς και το πλούσιο υλικό γύρω από μεταφράσεις κειμένων του που φιλοξενείται στο αρχείο, θα επιχειρήσουμε τώρα να αναζητήσουμε ενδείξεις από την προβολή του Καβάφη στον αγγλοσαξονικό κόσμο, αλλά και πέραν αυτού, σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, μέσα από μια ματιά στην προσωπική βιβλιοθήκη του ποιητή.


  • Προτάσεις για επιπλέον μελέτη



    • Connolly David, «Από Καβάφη σε Cavafy: Το αγγλοαμερικάνικο πρόσωπο του Κ. Π. Καβάφη ή Αν είσαι απ’ τους αληθινά εκλεκτούς…», Διαβάζω 389 (1998), 135-143.

      Ο Connolly εξετάζει κριτικά τις πιο γνωστές αγγλικές μεταφράσεις του Καβάφη, σχολιάζοντας τα θετικά στοιχεία αλλά και τις αδυναμίες τους. Επίσης, επιχειρεί να ερμηνεύσει την επιτυχία του Καβάφη στον αγγλόφωνο κόσμο, γεγονός που εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη ενός εντελώς προσωπικού ύφους, αλλά και από τις αγγλικές επιρροές του περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωσε ο ποιητής.


      E. M. Forster – Κ. Π. Καβάφης, Φίλοι σε ελαφρήν απόκλιση, επιμέλεια-σχόλια Peter Jeffreys, μτφρ. Κατερίνα Γκίκα, Ίκαρος, Αθήνα 2013.

      Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει την αλληλογραφία Καβάφη-Forster, με εισαγωγή και σχόλια του Peter Jeffreys. H κατατοπιστική εισαγωγή του Jeffreys χαρτογραφεί τις κύριες θεματικές της επιστολικής επικοινωνίας των δύο ανδρών, προσφέροντας πληροφορίες για πρόσωπα και έργα, όπως επίσης και για τους κυριότερους σταθμούς της μεταξύ τους γνωριμίας.


      Forster Ε. Μ., «Η ποίηση του Κ. Π. Καβάφη», μτφρ. Γ. Π. Σαββίδης, Επιθεώρηση Τέχνης 108 (1963), 628-630.

      Ο Forster σχολιάζει τα κύρια γνωρίσματα της ποίησης του Καβάφη, ενώ συγχρόνως περιγράφει τη φυσιογνωμία και ορισμένα χαρακτηριστικά του ποιητή.


      Forster E. M., «Η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη», μτφρ. Νανά Ησαΐα, Διαβάζω 312 (1993), 72-75.

      Ο Forster μεταφέρει αναμνήσεις του από τον Κ. Π. Καβάφη, κατά τη συναναστροφή τους στην Αλεξάνδρεια, και σχολιάζει τη συγκεντρωτική έκδοση των 154 ποιημάτων του Καβάφη στα αγγλικά από τον Μαυρογορδάτο.


      Halim Hala, Alexandrian Cosmopolitanism: An Archive, Modern Language Initiative, New York 2013.

      Το βιβλίο της Hala Halim εξετάζει αναπαραστάσεις της Αλεξάνδρειας σε κείμενα των Κ. Π. Καβάφη, E. M. Forster και Bernard de Zogheb. Όπως προκύπτει από τα κείμενα των παραπάνω συγγραφέων, η Αλεξάνδρεια επινοείται ως τόπος, στον οποίο κυριαρχεί ένα κράμα πολιτισμικών και φυλετικών επιρροών από Ανατολή και Δύση. Τα κεφάλαια 1 και 2 είναι αφιερωμένα στο έργο των Κ. Π. Καβάφη και E. M. Forster.


      Jeffreys Peter, “Cavafy, Forster, and the Eastern Question”, Journal of Modern Greek Studies 19(1) (2001), 61-87.

      Στο άρθρο αυτό, ο Peter Jeffreys εξετάζει ομοιότητες και διαφορές στην ιδεολογική συγκρότηση και την καλλιτεχνική εργασία των Καβάφη και Forster. Παρότι οι δύο συγγραφείς μοιράζονται κοινές πολιτισμικές παραδόσεις του δυτικού ελληνισμού, διαφοροποιούνται αρκετά ως προς τις απόψεις τους για την εξέλιξη του ελληνισμού κατά την ελληνιστική και βυζαντινή περίοδο. Η εχθρότητα του Forster απέναντι στον χριστιανισμό και η υιοθέτηση των θέσεων του Gibbon έρχονται σε αντιπαράθεση με την αντίληψη του Καβάφη για το Βυζάντιο, όπως αυτή εκδηλώνεται σε διάφορα ποιητικά του έργα (π.χ. στο ποίημα «Αθανάσιος»). Οι πολιτικές εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων, και ιδίως η Μικρασιατική Καταστροφή, φαίνεται να αντανακλώνται στη μεταξύ τους σχέση, ιδίως όταν ο Forster εμπλέκει στη συνεργασία τους και στη μετάφραση της καβαφικής ποίησης τον φιλικά διακείμενο προς την πολιτική της Τουρκίας, Arnold Toynbee.


      Kolokotroni Vassiliki, “Cavafy among the modernists”, Boundary 2, an international journal of literature and culture 48 (2) (May 2021), σ. 59-87.

      Η Βασιλική Κολοκοτρώνη τοποθετεί τον Καβάφη ανάμεσα σε εκπροσώπους του μοντερνισμού, με αναφορά στους E. M. Forster, T. S. Eliot, F. T. Marinetti και Γ. Σεφέρη, επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσει τα κύρια γνωρίσματα της δικής του μοντερνιστικής ποιητικής.


      Nikolaou Paschalis, “Translating as Re-telling: On the English Proliferation of C. P. Cavafy”, στο: R. Chitnis, J. Stougaard-Nielsen, R. Atkin, Z. Milutinovi (eds.), Translating the Literatures of Small European Nations, Liverpool University Press, Liverpool 2020, pp. 165-183.

      Το άρθρο του Πασχάλη Νικολάου εξετάζει ένα σύνολο θεμάτων, που αφορούν τη δημοφιλία της καβαφικής ποίησης στον αγγλόφωνο κόσμο. Επισημαίνοντας αρχικά το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε ο ποιητής και τη συνάφειά του με το αγγλικό πολιτισμικό γίγνεσθαι, ο Νικολάου αναφέρεται στη συνέχεια στις μεταφραστικές δυνατότητες που προσφέρει η καβαφική ποίηση αλλά και στους κυριότερους μεταφραστές της. Τέλος, εκτενής αναφορά πραγματοποιείται στους λογοτέχνες που ενέπνευσε ο Καβάφης, οι οποίοι αφομοίωσαν στοιχεία της καβαφικής ποίησης, ενώ κάποιοι, όπως ο Lawrence Durrell, επιχείρησαν να αποδώσουν και μυθοπλαστικά τη φυσιογνωμία του.


  • Συντελεστές



    • Επιστημονικά Υπεύθυνος:

      Τάκης Καγιαλής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας,

      Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

      Εκπόνηση Εκπαιδευτικού Υλικού:

      Σοφία Ζησιμοπούλου, Φιλόλογος, Δρ., Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών

      Αγγελική Μούσιου, Φιλόλογος, Βοηθός Ερευνητικού Έργου, Αρχείο Καβάφη

      Γλωσσική Επιμέλεια:

      Βασίλης Δουβίτσας

      Συντονισμός:

      Ελεάννα Σεμιτέλου, Συντονίστρια Εκπαιδευτικών Έργων, Ίδρυμα Ωνάση

      Μαριάννα Χριστοφή, Συντονίστρια Επικοινωνίας και Δράσεων, Αρχείο Καβάφη