Στο αρχείο Καβάφη φυλάσσονται επίσης τεκμήρια, τα οποία μας επιτρέπουν να δούμε από ακόμα πιο κοντά τη διαδικασία δημιουργίας των καβαφικών συλλογών. Στο πλαίσιο τεκμηρίωσης και περιγραφής του αρχείου, εντοπίζουμε ορισμένα χειρόγραφα καβαφικών ποιημάτων με τον χαρακτηρισμό «χειρόγραφα προετοιμασίας εκδόσεων» ή «χειρόγραφα τυπογραφείου». Με απλά λόγια, πρόκειται για χειρόγραφα ποιημάτων που προορίζονταν για το τυπογραφείο και περιείχαν όλα τα στοιχεία της κάθε σελίδας, όπως αυτή θα έπρεπε να τυπωθεί.¹ Σε αυτά τα χειρόγραφα ο ποιητής σημειώνει ή επικολλάει τα ακριβή τυπογραφικά στοιχεία – όπως την ημερομηνία έκδοσης, τον αριθμό σελίδας και την εμπορική ονομασία του τυπογραφείου.

Σε ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις, ο Καβάφης χρησιμοποιεί αποκόμματα από παλαιότερα τυπωμένα μονόφυλλα, τα οποία κολλάει στο χειρόγραφο ποίημα και, στη συνέχεια, διορθώνει ορισμένες λεπτομέρειες – όπως π.χ. τη διαφορετική ημερομηνία εκτύπωσης του «νέου» μονόφυλλου, το οποίο με τη σειρά του θα τοποθετηθεί σε μια «νέα» συλλογή. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F01-SF002-0009 (42), https://cavafy.onassis.org/el/object/37t6-hare-tpts/, χειρόγραφο του ποιήματος «Η αρρώστια του Κλείτου», το οποίο φαίνεται πως προορίζεται για το τυπογραφείο.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Αλλού, όπως για παράδειγμα στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F01-SF002-0003 (845), https://cavafy.onassis.org/el/object/31/, με το ποίημα «Το 31 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια», ο ποιητής συμπληρώνει χειρόγραφα τις τυπογραφικές λεπτομέρειες, όπως και τον αριθμό της σελίδας στην οποία θα πρέπει να τοποθετηθεί.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Τα τεκμήρια του αρχείου σχετικά με το ποίημα «Στα 200 π.Χ.» μάς επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε αναλυτικότερα τη διαδικασία που ακολουθούσε ο ποιητής, προκειμένου το ποίημα να φτάσει από το εργαστήρι του στα χέρια του αναγνώστη.

Ας δούμε καταρχάς δύο χειρόγραφα του ποιήματος. Το τεκμήριο GR-OF CA CA -SF01-S01-F01-SF001-0058, https:// cavafy.onassis.org/el/object/200/ , καθώς και το τεκμήριο GR-OF CA CA -SF01-S01-F01-SF002-0027 (24), https://cavafy.onassis.org/el/ object/200-1/ .

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Στο πρώτο από τα δύο χειρόγραφα, το ποίημα καταγράφεται ολόκληρο στη μία όψη φύλλου. Παρατηρώντας προσεκτικά το χειρόγραφο, βλέπουμε πως το φύλλο αποτελείται από δύο κομμάτια χαρτιού ενωμένα μεταξύ τους. Η γραφή του ποιητή είναι αρκετά καθαρή και δεν παρατηρούνται σημειώσεις. Ωστόσο, από το χαρτί λείπουν οι ενδείξεις σχετικά με τον αριθμό σελίδας και τα τυπογραφικά στοιχεία. Στο δεύτερο χειρόγραφο, οι διορθώσεις πληθαίνουν. Μαζί τους, όμως, προστίθεται στο χαρτί και η πληροφορία για τη σελίδα στην οποία θα πρέπει να τοποθετηθεί το ποίημα (πάνω δεξιά σημειώνεται ο αριθμός 68). Στο κάτω μέρος του φύλλου έχει επικολληθεί απόκομμα από προηγούμενο τυπωμένο μονόφυλλο. Η ημερομηνία έχει διορθωθεί από το χέρι του ποιητή.

Βλέπουμε έτσι δύο διαφορετικά στάδια της δημιουργίας μιας καβαφικής «έκδοσης». Το καθαρογραμμένο ποίημα γίνεται ένα προσχέδιο για τον τυπογράφο, με την προσθήκη των σχετικών ενδείξεων. Τέλος, αναζητώντας επιπλέον πληροφορίες στο αρχείο, εντοπίζουμε το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F02-SF003-0019 (2080), https://cavafy.onassis.org/el/object/u-1919-1931/. Πρόκειται για συλλογή του Κ. Π. Καβάφη με ποιήματα της περιόδου 1919-1931, η οποία κυκλοφόρησε από το 1929 μέχρι και το 1933 σε τουλάχιστον 100 αντίτυπα.²

Στις σελίδες 68-69 της συλλογής (Λήψεις 87 & 88) εντοπίζουμε το ποίημα «Στα 200 π.Χ.». Τυπωμένο πλέον, το ποίημα παίρνει τη θέση του στη συλλογή, σύμφωνα με τις γραπτές οδηγίες του ποιητή.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ