Στην Ψηφιακή Συλλογή του Αρχείου Καβάφη σώζονται ποικίλα τεκμήρια, στα οποία καταγράφεται η υποδοχή του καβαφικού έργου από κριτικούς του ελλαδικού χώρου. Όπως θα δούμε παρακάτω, στο αρχείο εντοπίζονται τεκμήρια τα οποία αναφέρονται τόσο σε θετικές αποτιμήσεις για το έργο του Καβάφη όσο και σε αρνητικές κριτικές.

Σε επιστολή του Κ. Π. Καβάφη προς τον Αλέκο Σεγκόπουλο, με ημερομηνία 16/05/1930, ο ποιητής μνημονεύει μια αρνητική προς τον ίδιο κριτική. Πρόκειται για κείμενο του Α. Δ. Παπαδήμα, το οποίο δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 1930 στο περιοδικό Νουμάς. Από την ημερομηνία της επιστολής, την αναφορά στο έντυπο και στο όνομα του κριτικού, αλλά και από το σχόλιο του Καβάφη, μπορούμε να ταυτίσουμε την αναφορά με το άρθρο του Α. Δ. Παπαδήμα, «Η καβαφική φυλλοξήρα» ( Ο Νουμάς, τεύχος 792, Απρίλιος 1930, σ. 110-111). Δείτε το τεκμήριο GR-OF CA SING-S01-F02-SF001-0093 (1580) εδώ: https://cavafy.onassis.org/el/object/gbhc-x3pb-82bb/.

Στο αρχείο σώζονται επίσης άρθρα, στα οποία σχολιάζονται καβαφικά αφιερώματα, κριτικές τρίτων και το ίδιο το καβαφικό έργο. Μια τέτοια περίπτωση είναι το απόκομμα της εφημερίδας Έλεγχος, με έδρα τη Φλώρινα. Στη δεύτερη σελίδα (λήψη 2), στη «Λογοτεχνική Στήλη», δημοσιεύεται παρουσίαση της έκδοσης Κριτικά σημειώματα του Αναστάσιου Φράγκου, που περιέχει σχόλια για την ποίηση των Παλαμά και Καβάφη και για το έργο των Δημοσθένη Βουτυρά και Νίκου Νικολαΐδη. Το κείμενο υπογράφεται από τον Στέφανο Μυρτιά. Το δημοσίευμα του τεκμηρίου GR-OF CA CA-SF02-S02-F25-SF007-0047 (1347) χρονολογείται στις 10/02/1927 και μπορείτε να το δείτε εδώ: https://cavafy.onassis.org/el/object/3ct7-h6zr-nqpp/.

Στο αρχείο σώζεται επίσης κείμενο της Ευγενίας Ζωγράφου, διευθύντριας του περιοδικού Ελληνική Επιθεώρηση. Η Ζωγράφου αναφέρεται στη γνωριμία της με τον Καβάφη και εκθέτει την άποψη της για το έργο του. Μπορείτε να δείτε το κείμενο «Ο Ποιητής Κ. Καβάφης» στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S04-F14-0003 (1635), διαθέσιμο στη διεύθυνση https://cavafy.onassis.org/el/object/wnyf-9tz6-6h2k/.

Ένα ακόμη συναφές παράδειγμα είναι το άρθρο του Γιώργου Κοτζιούλα στην εφημερίδα Δημοκρατία (01/01/1933), στο οποίο σχολιάζεται το αφιέρωμα του περιοδικού Κύκλος (1932) στον Καβάφη. Πρόκειται για το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S02-F25-SF007-0048 (1348), https://cavafy.onassis.org/el/object/uu-17/.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Το αφιέρωμα του Κύκλου πραγματοποιείται κατά τη δεκαετία του ’30, η οποία, σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Αργυρίου, είναι καθοριστική για την πρόσληψη του Καβάφη. «Πρέπει να έρθομε στη δεκαετία του ’30 για να συναντήσομε σοβαρές αντιδράσεις για την ποίηση του Καβάφη, και θα έλεγα κυρίως μετά το 1935, όταν έχομε και την πρώτη, μεταθανάτια, έκδοση των 154 ποιημάτων του, αν δεν είχε μεσολαβήσει α) το τεύχος του “Κύκλου” (1932) αφιέρωμα στον ποιητή με συνεργασίες του Α. Θρύλου, Κ. Θ. Δημαρά, Τ. Παπατζώνη, Ι. Σαρεγιάννη, Μ. Σπιέρου (Ράντου, Καλαμάρη), Τέλλου Άγρα και την πρώτη βιβλιογραφία Καβάφη από τον Γ. Κατσίμπαλη, β) το μεταθανάτιο αφιέρωμα της “Nέας Εστίας” με συνεργασίες Π. Νιρβάνα, Τ. Άγρα, Κ. Θ. Δημαρά, Δ. Νικολαρεΐζη, Κ. Ουράνη, Κλ. Παράσχου κλπ., γ) αλλά κυρίως το βιβλίο του άλλου Αλεξανδρινού, του Τίμου Μαλάνου, το οποίο, παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, κατόρθωσε να δημιουργήσει μια κατάσταση, χωρίς υπερβολή: να προσανατολίσει την ερμηνεία του καβαφικού έργου προς μια κατεύθυνση η οποία φαινόταν η μοναδικά σωστή. Ενδεικτικό μάλιστα της απήχησής του είναι ότι η απάντηση του Τ. Μαλάνου στους επικριτές του δημοσιεύτηκε στο πρωτοποριακό περιοδικό της εποχής “Tα Νέα Γράμματα”.»¹

Ανάλογες παρατηρήσεις για την υποδοχή του Καβάφη τη δεκαετία του 1930 κάνει και ο Χ. Λ. Καράογλου: «Οι κριτικές προσεγγίσεις είναι τώρα (ύστερα από το 1929) συστηματικότερες και, συχνότερα, αφορούν σε ειδικές πλευρές της καβαφικής ποίησης ή σε συγκεκριμένα ποιήματα· δεν κινούνται πια, όπως οι περισσότερες από τις προηγούμενες, στο επίπεδο του άκριτου θαυμασμού και της ατεκμηρίωτης άρνησης. Παράλληλα, η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων (1935), η πρώτη προσπάθεια του Κατσίμπαλη να συντάξει βιβλιογραφία Καβάφη (1932), η έκδοση δύο νέων πολυσέλιδων αφιερωμάτων στην Ελλάδα, του Κύκλου (1932) και της Νέας Εστίας (1933) αποτελούν δείκτες της έντονης παρουσίας του ποιητή στην Ελλάδα –μιας παρουσίας που συνεχίζεται αδιάκοπη ως σήμερα και η οποία διαψεύδει όσους προεξοφλούσαν αντίθετη τύχη για το έργο του.» ²