Παρωδία και γελοιογραφία

Το καβαφικό έργο, ανάμεσα σε άλλες ιδιοτυπίες του, είναι ιδιαίτερα γνωστό για τις πολυάριθμες παρωδίες που έχει εμπνεύσει. Το πλήθος των παρωδιών καβαφικών ποιημάτων, αλλά και η διαρκής ανανέωση της παραγωγής τους στο πέρασμα του χρόνου, καθιστούν την περίπτωση του Καβάφη μοναδική στα νεοελληνικά γράμματα.


Παρωδίες καβαφικών ποιημάτων ξεκινούν να γράφονται πολύ νωρίς, ενώ ο ποιητής βρίσκεται ακόμα στη ζωή. Φυσικά, η δημοσίευση αλλά και το ενδιαφέρον των αναγνωστών για τις καβαφικές παρωδίες δεν είναι άσχετα από την κριτική που δέχεται το καβαφικό έργο στο ίδιο διάστημα. Παράλληλα, η προσωπικότητα του ποιητή, ο ολοένα εξελισσόμενος μύθος γύρω από το πρόσωπό του, η σεξουαλικότητά του αλλά και τα κατά περίπτωση θεωρούμενα ως «προκλητικά» ποιήματά του δίνουν στους δημιουργούς των παρωδιών πλούσιο υλικό προς αξιοποίηση.1


Οι παρωδίες καβαφικών ποιημάτων αποτελούν ένα ενδιαφέρον πρίσμα προσέγγισης τόσο της ίδιας της καβαφικής ποίησης όσο και της πρόσληψής της από διαφορετικά δίκτυα αναγνωστών. Έτσι, εντοπίζοντας παρωδίες καβαφικών ποιημάτων και άλλα ίχνη λογοτεχνικής και κριτικής έριδας από το αρχείο Καβάφη, συγκεντρώνουμε στοιχεία για την αίσθηση που δημιουργεί το καβαφικό έργο και η γενικότερη λογοτεχνική παρουσία του ποιητή, στην εποχή του. Ταυτόχρονα, όμως, συγκεντρώνουμε πληροφορίες και για την παρωδία ως μια γενικευμένη πρακτική της εποχής, η οποία δεν ταυτίζεται απαραίτητα με αρνητική κριτική ή μομφή κατά του έργου του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια παιγνιώδη πνευματική ενασχόληση, ιδιαίτερα διαδεδομένη στην ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου, όπου την εποχή εκείνη κυκλοφορούσαν πολλά σατιρικά έντυπα και οι –λιγότερο ή περισσότερο καλοπροαίρετες– σάτιρες ήταν συχνό φαινόμενο.

Σχετικά με τα όρια ανάμεσα στην παρωδία και τη μίμηση, μπορείτε να διαβάσετε το παρακάτω απόσπασμα:

«[Η παρωδία] διακρίνεται για το σκωπτικό, ειρωνικό της πνεύμα, το οποίο υπαγορεύει και δικαιολογεί την ύπαρξή της. Αν το πνεύμα αυτό απουσιάζει παντελώς, δεν μπορούμε να μιλάμε για παρωδία αλλά για απλή μίμηση, για γραφή δηλαδή ενός ποιήματος “à la manière de”, και τέτοια ποιήματα έχουν γραφτεί πολλά με τον τρόπο του Καβάφη.»2





1 Βλ. σχετικά Δ. Δασκαλόπουλος, Παρωδίες καβαφικών ποιημάτων 1917-1997, Αθήνα 1998, σ. 15.

2 ό. π., σ. 23.


Τελευταία τροποποίηση: Tuesday, 13 December 2022, 2:26 PM