Α.
Αναζητήστε το όνομα Ναπολέων Λαπαθιώτης,
στο Ευρετήριο Όρων της ψηφιακής συλλογής
του Αρχείου Καβάφη
(https://cavafy.onassis.org/el/index/),
στην κατηγορία «Φυσικά Πρόσωπα».
Σε
τι συμπεράσματα σας οδηγούν τα τεκμήρια
του αρχείου αναφορικά με τη σχέση
Λαπαθιώτη-Καβάφη;
Β. Τώρα, διαβάστε το ποίημα «Εις
Τύριον Ζωγράφον» του Ναπολέοντα
Λαπαθιώτη, το οποίο παρατίθεται παρακάτω:
à
la manière de…Καβάφης
ΕΙΣ ΤΥΡΙΟΝ ΖΩΓΡΑΦΟΝ
Τύριε
ζωγράφε, αβρέ και περισπούδαστε,
την
βαθυτάτην τέχνην σου εκτιμώ.
Έχεις
μοιράσει τα ηδυπαθή σου χρώματα,
επάνω
στον λεπτόν αυτόν σου πίνακα,
μ’
ακρίβειαν και μ’ ευσυνειδησίαν,
που
τέρπει και την σκέψιν και την όρασιν.
Όμως
εκείνα τ’ άρρητα, τ’ ανέκαθεν,
εκείνα
τα μεγάλα και τ’ αθάνατα,
που
για να τα εκφράσει ο νους αγωνιά,
να
δυνηθείς να εκφράσεις, μην το στοχασθείς...
Παιγνίδια
της σαρκός, επιθυμίες,
και
μεγαλόπνοες τάσεις ηρωικές,
εφηβικές
ηδονικές κορμοστασιές,
αυτά,
ο χρωστήρ σου πιθανόν ν’ απεικονίσει!
Όμως
εκείνα τ’ άρρητα, τ’ ανέκαθεν,
εκείνα
τα μεγάλα και τ’ αθάνατα,
αυτά
είναι θαμμένα μες στην σκέψιν,
μύχια,
πανωραία και παράβυστα·
αυτά
δεν είναι να ειπωθούν ποτέ,
μήτε
από χέρι να εκφρασθούν ανθρώπινο...
1
Το
ποίημα δημοσιεύθηκε το 1924 στο περιοδικό
Νέα
Τέχνη
του Μάριου Βαϊάνου ενυπόγραφο, ενώ τον
Σεπτέμβριο του 1938 δημοσιεύθηκε ξανά
στην Πνευματική
Ζωή με
το ψευδώνυμο
Πλάτων
Χαρμίδης. Όπως σημειώνεται, είναι γραμμένο «à
la manière de… Καβάφης».
Θεωρείτε ότι το ποίημα του Λαπαθιώτη φανερώνει διάθεση διακωμώδησης του καβαφικού έργου;
Α. Αρχικά μεταβαίνουμε στο Ευρετήριο Όρων της ψηφιακής συλλογής του Αρχείου Καβάφη μέσω του μενού (https://cavafy.onassis.org/el/index/), στην κατηγορία «Φυσικά Πρόσωπα».
Επιλέγοντας το όνομα του γνωστού ποιητή, βλέπουμε τα παρακάτω αποτελέσματα: https://cavafy.onassis.org/el/authority/people-el/lapathiotis-napoleon-el/.
Παρατηρούμε τον μεγάλο αριθμό αποτελεσμάτων (40), καθώς και τα διαφορετικά είδη τεκμηρίων που συνδέονται με τον Λαπαθιώτη. Η συχνή εμφάνιση του ονόματος του Λαπαθιώτη ανάμεσα στα καβαφικά τεκμήρια μαρτυρά από μόνη της την συχνή επικοινωνία ανάμεσα
στους δύο λογοτέχνες. Ενδεικτικά, ανάμεσα στα αποτελέσματα συμπεριλαμβάνονται επιστολές του Λαπαθιώτη προς τον Καβάφη, όπως για παράδειγμα το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S01-SS01-F18-SF003-0038 (654), https://cavafy.onassis.org/el/object/k2sx-t8rg-mnw7/, αλλά και επιστολές του δεύτερου προς τον πρώτο, για παράδειγμα το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S01-SS01-F17-SF003-0022 (951), https://cavafy.onassis.org/el/object/yerw-e724-gtw8/. Ανάμεσα στα αποτελέσματα αναζήτησης, παρατηρούμε επίσης απόκομμα Τύπου, το οποίο περιέχει συνέντευξη του Λαπαθιώτη στον Σ. Χαρμίδη, στο Ελεύθερον Βήμα· πρόκειται για το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S02-F25-SF007-0043 (1344), https://cavafy.onassis.org/el/object/uu-15/. Η συνέντευξη περιλαμβάνει,
μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα θερμή αναφορά στο καβαφικό έργο, την οποία ο Καβάφης έχει σημειώσει με κόκκινο μολύβι. Μπορείτε να βρείτε το σημείο επιλέγοντας τη «Μεγέθυνση» κάτω από την εικόνα του τεκμηρίου. Ο Λαπαθιώτης σημειώνει χαρακτηριστικά στη
συνέντευξη: «Για μένα υπάρχουν τρεις ανώτατοι σταθμοί στη Νεοελληνική Δημιουργία. Σας αναφέρω αυτά τα τρία ονόματα: Σολωμός, Παπαδιαμάντης και Καβάφης».
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι οι δύο ποιητές είχαν τακτική επικοινωνία και ιδιαίτερα καλές σχέσεις. Όπως είδαμε παραπάνω, ο Λαπαθιώτης παρουσιάζεται ενήμερος γύρω από το καβαφικό έργο και ζητάει πληροφορίες επί συγκεκριμένων ποιημάτων, ενώ ο Καβάφης
ανταποκρίνεται θερμά. Ο Λαπαθιώτης εμφανίζεται ως παραλήπτης στους καταλόγους διανομής συλλογών, τους οποίους διατηρεί ο ποιητής –ενδεικτικά, βλέπουμε το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F03-SF002-0011 (60), https://cavafy.onassis.org/el/object/u-1919/–, διατηρεί αλληλογραφία με τον Καβάφη, ενώ θαυμάζει και υπερασπίζεται δημόσια το καβαφικό έργο.
Β. Διαβάζοντας το ποίημα του Λαπαθιώτη «Εις Τύριον Ζωγράφον», παρατηρούμε ότι δεν χαρακτηρίζεται από σκωπτική διάθεση απέναντι στο έργο του Κ. Π. Καβάφη, σε αντίθεση για παράδειγμα με «Το Μεγ – Αθύρ – ιον» του Τίμου Μαλάνου που είδαμε παραπάνω. Αντίθετα,
ο Λαπαθιώτης (όπως άλλωστε δηλώνει) συνθέτει «à la manière de… Καβάφης», δηλαδή μιμείται το ύφος του Καβάφη, χωρίς απαραίτητα να το παρωδεί. Οι παρωδίες και οι μιμήσεις σχετίζονται άμεσα με την πρόσληψη του έργου από διαφορετικές κοινότητες και
με διαφορετικούς όρους, χωρίς ωστόσο να εκφράζουν αναγκαστικά διάθεση υπονόμευσης του έργου που παρωδείται ή που λειτουργεί ως πρότυπο για τη μίμηση.