Μεταφραστικά σχόλια του Κ. Π. Καβάφη
Πέρα από τις μεταφραστικές εργασίες τρίτων, ο ίδιος ο Καβάφης επιχείρησε συχνά να καταπιαστεί με τη μεταφραστική δραστηριότητα και την απόδοση των στίχων του στα αγγλικά.1 Έχοντας ζήσει τα
πρώτα χρόνια της ζωής του στην Αγγλία, στο Λίβερπουλ και στο Λονδίνο, και μεγαλώνοντας αργότερα σε ένα περιβάλλον με αγγλικές, κυρίως, πολιτισμικές αναφορές, ο Καβάφης διέθετε αδιαμφισβήτητα ευχέρεια στον χειρισμό της γλώσσας. Ορισμένα από τα πρώτα
ποιήματά του, εξάλλου, γράφονται στα αγγλικά. Πρόκειται
για
τα
“[More Happy Thou, Performing Member]” και “Leaving
Therápia”.2
Μπορείτε να δείτε τα χειρόγραφα των ποιημάτων στη συλλογή του αρχείου Καβάφη μέσα από τους κάτωθι υπερσυνδέσμους:
“Leaving Therápia” στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F01-SF001-0001 (935),
https://cavafy.onassis.org/el/object/leaving-therapia/. Το τεκμήριο φέρει ημερομηνία Ιούλιος 1882. “[More Happy Thou, Performing Member]” στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F01-SF001-0142 (637), https://cavafy.onassis.org/el/object/no-1-more-happy-thou/. Το τεκμήριο δεν φέρει χρονολογία.
Ταυτόχρονα, όπως τονίζουν οι μελετητές του καβαφικού έργου, το αγγλικό πολιτισμικό υπόβαθρο του ποιητή μπορεί σε μεγάλο βαθμό να εξηγήσει την τεράστια απήχησή του στον αγγλικό κόσμο.3 Στο
αρχείο του Καβάφη σώζονται αρκετές μεταφράσεις ποιημάτων του από τον ίδιο, καθώς και σχόλιά του σε μεταφράσεις τρίτων, τις οποίες ο ίδιος διορθώνει. Στη συνέχεια, θα δούμε ορισμένα από αυτά τα τεκμήρια.
1 Βλ. σχετικά P. Nikolaou, “Translating as Re-telling: On the English Proliferation of C. P. Cavafy”, στο: R. Chitnis, J. Stougaard-Nielsen, R. Atkin, Z. Milutinovi (eds.), Translating the Literatures of Small European Nations, Liverpool University Press, Liverpool 2020, p. 168.
2 Ό.π. Όπως επισημαίνει ο Γ. Π. Σαββίδης στην έκδοση των Κρυμμένων, παρότι το ιδιωτικό στιχούργημα “[More Happy Thou, Performing Member]” μας σώζεται σε υπογεγραμμένο από τον Κ. Π. Καβάφη χειρόγραφο, η πατρότητα του ποιήματος είναι αμφίβολη. Ταυτόχρονα, την ίδια εποχή, ο ποιητής φαίνεται να πειραματίζεται και με στίχους στα γαλλικά. Παράδειγμα της δραστηριότητας αυτής είναι το ποίημα “Darkness and Shadows”, το οποίο φαίνεται πως είχε αρχικά γραφτεί στα γαλλικά με τίτλο “L’ Ombre et les ombres”. Βλ. Κ. Π. Καβάφη, Κρυμμένα ποιήματα, 1877;-1923, φιλολογική επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδης, Ίκαρος, Αθήνα 1993, σ. 194-195.
3 P. Nikolaou, ό.π. Πρβλ. M. Georginis, “Two versions of one city: translating Cavafy”, Critical Survey 2 (1) (1990), 89.