Η συμβολή των Αλέκου Σεγκόπουλου και Ρίκας Σεγκοπούλου
Το ζεύγος Αλέκου Σεγκόπουλου και Ρίκας Σεγκοπούλου αποτελεί έναν σημαντικό μοχλό για την προώθηση του καβαφικού έργου, τόσο στην Αλεξάνδρεια όσο και στην Αθήνα. Κατά το έτος 1928, και ενώ βρίσκονται στην Αθήνα, επικοινωνούν τακτικά με τον Καβάφη και φαίνεται να προωθούν το έργο του σε όσους λογοτέχνες συναντούν στην Ελλάδα. Δείγμα της μεταξύ τους επικοινωνίας αλλά και της δραστηριότητάς τους στην Αθήνα είναι η παρακάτω επιστολή, με ημερομηνία 03/07/1928. Ο Σεγκόπουλος ενημερώνει τον Καβάφη για την παραλαβή των επιστολών του, για τη διαμονή του στην Αθήνα και για την υγεία του. Αναφέρεται επίσης στη συρρίκνωση της αντικαβαφικής κριτικής, αλλά και στους θαυμαστές του ποιητή (Μένος Φιλήντας, Νίκος Χάγερ-Μπουφίδης). Χαρακτηριστική είναι επίσης η αναφορά του στο πρόσωπο του Τίμου Μαλάνου, με τη φράση: «τον Μαλάνο τον κουρελιάσαμε τελείως» (Λήψη 2). Πρόκειται για την επιστολή με κωδικό τεκμηρίου GR-OF CA CA-SF02-S01-SS01-F18-SF003-0108 (1558), https://cavafy.onassis.org/el/object/6b8c-zgn5-qqq7/.
Αποκορύφωμα αυτής της δραστηριότητας συνιστά η πρωτοβουλία τους να υλοποιήσουν την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Καβάφη, το 1935, δύο χρόνια μετά τον θάνατό του, με επιμέλεια της Ρίκας Σεγκοπούλου.1 Την εικαστική επιμέλεια θα αναλάβει ο Τάκης Καλμούχος, γνωστός ζωγράφος, που διατηρούσε επίσης σχέσεις με τον Καβάφη όσο εκείνος ήταν εν ζωή.
Συμπληρωματικές πληροφορίες για την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Καβάφη μας δίνουν σε σχετικά τους άρθρα η Μ. Καραμπίνη-Ιατρού και ο Δ. Δασκαλόπουλος:
«[…] από τον κολοφώνα του βιβλίου μαθαίνουμε ότι κυκλοφόρησαν 2.030 αντίτυπα, 30 σε χαρτί ιαπωνικό super nacré, 200 σε χαρτί vélin Μαδαγασκάρης lafuma, και 1800 αντίτυπα σε χαρτί Croxley antique laid. H έκδοση είχε καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Το κόστος παραγωγής της, πλην του χαρτιού, ήταν 165.000 δρχ., όπως φαίνεται από μια εξοφλητική απόδειξη προς τον Τάκη Καλμούχο. Από τεκμήρια που έχουμε φαίνεται ότι πουλήθηκαν όλα τα αντίτυπα της έκδοσης και ότι η έκδοση πρέπει να είχε αποφέρει χρηματικό κέρδος στον κληρονόμο». 2
«Στη σελίδα τίτλου αναφέρεται: “Καλλιτεχνική εργασία Τάκη Καλμούχου. Φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου. Μέριμνα “Eνώσεως Ελλήνων Λογοτεχνών. Έκδοσις Αλεξανδρινής Τέχνης, 10 Rue Lepsius Alexandrie-Égypte”. Στις φαινομενικώς δύσκολα συνδυαζόμενες αυτές πληροφορίες, ας προστεθούν και τα στοιχεία που μας δίνει ο κολοφώνας: “H πρώτη αυτή πλήρης έκδοσις των Ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη ετελείωσε τον Φεβρουάριο του 1935. Η στοιχειοθεσία έγινε στο τυπογραφείο Γ. Δάβη από τον Ι. Βραχνό και η εκτύπωσις στα καταστήματα Β. Παπαχρυσάνθου και Σίας, σε πιεστήριο τυπογραφικό και Offset, από τον Walter Leutbeecher. Το πορτραίτο (λιθογραφικός τσίγκος) και τα κοσμήματα εξετελέσθησαν από τον Τ. Καλμούχο […]».3
1 Κ. Π. Καβάφη Ποιήματα (καλλιτεχνική εργασία Τάκης Καλμούχος, φιλολογική επιμέλεια Ρίκα Σεγκοπούλου), Αλεξάνδρεια 1935.
2 Μ. Καραμπίνη-Ιατρού, «Η Ρίκα Σεγκοπούλου και η “πορνοειδής” έκδοση Κ. Π. Καβάφη, Ποιήματα (1935)», στο Η Εκδοτική των Κειμένων της Νεοελληνικής Γραμματείας, Ημερίδα αφιερωμένη στη μνήμη της Ε. Παχίνη-Τσαντσάνογλου και του Γ. Π. Σαββίδη, Θεσσαλονίκη, 27.04.2015, Θεσσαλονίκη 2016, σ. 114
3 Δ. Δασκαλόπουλος, «Η πρώτη έκδοση των “Ποιημάτων” του Καβάφη» στο Κ. Π. Καβάφης, Σχόλια στο περιθώριο, Αθήνα 1988, σ. 15.